Eindhovens Dagblad zaterdag 11 februari 2017, Dominique Elshout
Om nooit te vergeten. Zo heet de documentaire die filmmaker Joost Schrickx uit Amsterdam in Noord-Brabant maakte, vol persoonlijke verhalen over de Tweede Wereldoorlog, verteld door mensen die er bij betrokken waren. In Zuidoost-Brabant bezocht Schrickx Steensel, Deurne-Zeilberg, Nuenen, Bakel en Gerwen. Ook in de rest van de provincie filmde hij persoonlijke getuigenissen. Die speelden zich allemaal af in de periode tussen september 1944 en mei 1945, toen het zuiden was bevrijd maar de rest van Nederland nog niet. Op de plaatsen waar de verhalen die hij optekende zich voltrokken, komen markeringspunten, met inbegrip van een QR-code. Daarmee is het mogelijk op een mobiele telefoon de filmpjes af te spelen die Schrickx over die plek maakte. Het Brabants Kenniscentrum Kunst en Cultuur heeft de app ‘Brabant Vertelt’ ontwikkeld, met een route door de provincie die de verschillende markeringspunten verbindt. Er is ook een lespakket voor basisscholen aan het project verbonden. Op deze pagina’s komen enkele Brabanders aan het woord die ook in de documentaire voorkomen.
Martin worstelt met de dood van zijn vader
Het was in Zeilberg, bij Deurne, dat Theodorus Reuser om het leven kwam op 26 september 1944. Zijn zoon Martin heeft het er een leven lang moeilijk mee gehad en niet zo’n beetje, want vader Theo was geen regulier Nederlands oorlogsslachtoffer. Theo Reuser was een Nederlandse SS’er, in Duitse dienst. Drie keer bezocht Martin Reuser (76) de plek in Zeilberg waar zijn vader de dood vond. Samen met vijf anderen, waarschijnlijk allemaal Duitsers, zat Theo Reuser die zonnige zondagochtend in september 1944 op een Duitse munitiewagen. De kerk was net uit. Theo Reuser voelde aan dat het verkeerd zou gaan en riep naar het kerkvolk: ‘Ga naar binnen!’ Even later blies een Britse tank de Duitse munitiewagen de lucht in. Theo Reuser was niet meer.
Schoutissen, die onderzoek doet naar de oorlog in Deurne en omstreken en de geschiedenis van Theo Reuser kende, kreeg het krantenverhaal onder ogen. Hij belde meteen naar Martin Reuser, op een zaterdagavond, om half twaalf. Reuser was nog wakker en zegt nu: „Dat telefoontje was een geschenk uit de hemel.”
Martin Reuser is niet trots op zijn ouders. Zijn vader koos voor Duitse dienst bij de gehate Waffen SS en zijn moeder Trien was bij de NSB de Nationaal-Socialistische Beweging die heulde met de Duitse bezetter. Trien gaf Joden aan bij de Duitsers, werd na de oorlog uit wraak kaalgeschoren en moest weg uit haar woonplaats Tiel. Niet trots is Martin, nee, maar ook niet fel veroordelend. „Ik vind de keus van mijn vader fout, maar zou willen weten: wáárom? Mijn moeder zei: ‘Het verdiende goed bij de Duitsers’. En het was crisis, door Hitler werd zoveel beloofd, je weet niet welke keus je maakt in dergelijke omstandigheden. Ik ben niet kwaad op mijn vader, zo loyaal ben je als kind wel”, zegt Reuser. Loyaal ondanks alles. Ondanks de kinderhuizen die hem ten deel vielen als zoon van ‘foute’ ouders. Ondanks het gefluister achter zijn rug. Ondanks de hulp van een psychiater die hij nodig had om uit de knoop te raken.
Dat Theo Reuser en de Duitse soldaten die samen met hem om het leven kwamen in Zeilberg, daar eerst ‘in een greppel werden geflikkerd’, vindt Martin Reuser ronduit vreselijk. Later werden ze herbegraven, op de Duitse militaire begraafplaats in Ysselsteyn. Martin Reuser bezocht het graf.
,,Ik heb jarenlang niet willen geloven dat mijn vader dood was. Ik dacht dat hij uit schaamte in Duitsland was gebleven. En mijn moeder zei: ‘Hij zal wel met een of andere Russische del zijn getrouwd’. Maar nu ik weet wat er in Zeilberg is gebeurd, heb ik meer rust.”